KOMPENDIUM WIEDZY

RĘKAWICE CHEMOODPORNE


Rękawice ochronne stosowane podczas pracy z czynnikami chemicznymi mają za zadanie odizolować rękę pracownika od bezpośredniego kontaktu z tymi czynnikami. Wymagania stawiane przed rękawicami chroniącymi przed zagrożeniami chemicznymi i bakteriologicznymi określa norma EN 374.

Kontakt pracownika z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i mikroorganizmami niesie ze sobą duże ryzyko spowodowania nieodwracalnych szkód zdrowotnych a nawet zgonu i z tego względu rękawice chemoodporne są zakwalifikowane do Kategorii III (wysokie ryzyko) sprzętu ochrony osobistej zgodnie z Dyrektywą 89/686/EWG.

Najczęściej spotykane nazewnictwo rękawic chroniących przed substancjami chemicznymi to rękawice chemoodporne, rękawice chemiczne, rękawice przeciwchemiczne, rękawice kwasoodporne.

Definicje pojęć stosowanych w normie EN 374

  • Penetracja - jest to przenikanie makroskopowe substancji przez materiał rękawicy na skutek jej nieszczelności, np. pęknięcia. Norma określa wymagania do dokonania losowego wyboru serii produktów do badania ilości wad fabrycznych celem ustalenia akceptowalnego poziomu jakości AQL (AcceptableQuality Level).
    Poziom jakości AQL Przykład
    Poziom 1 4,00 < 4,00 wad na 100 jednostek
    Poziom 2 1,50 < 1,50 wad na 100 jednostek
    Poziom 3 0,65 < 0,65 wad na 100 jednostek
  • Permeacja (przenikanie) - zdolność przenikania cząsteczkowego chemikalii przez materiał rękawicy. Nie ma to nic wspólnego ze szczelnością rękawicy, gdyż do przenikania dochodzi na poziomie molekularnym. Chemikalia mogą przedostać się przez materiał rękawicy już w czasie kilku minut. Proces permeacji rozpoczyna się już przy pierwszym kontakcie z substancją chemiczną.

    Poziomy odporności na przenikanie są określane na podstawie czasu przebicia. Jest to czas, który upłynął między początkowym kontaktem substancji chemicznej zastosowanej w badaniach z zewnętrzną powierzchnią materiału rękawicy, a jej późniejszą obecnością po drugiej stronie materiału.

    Każdy typ rękawic badany jest pod względem czasu przebicia przez daną substancję chemiczną i klasyfikowany w poziomie od 0 do 6. Norma EN 374 akceptuje tolerancję i dopuszcza permeację do 1,0 μg/min*cm2 przed zatrzymaniem badania. Poniżej przedstawione są czasy przebicia przyjęte dla poszczególnych poziomów ochrony.

    Poziom ochrony Zmierzony czas przebicia
    Poziom 1 > 10 min
    Poziom 2 > 30 min
    Poziom 3 > 60 min
    Poziom 4 > 120 min
    Poziom 5 > 240 min
    Poziom 6 > 480 min
  • Badanie wg normy nie wystarcza do określenia dokładnego czasu bezpiecznego użytkowania rękawicy chemoodpornej. Czynniki takie jak temperatura i rozciągliwość materiału wywierają znaczny wpływ na faktyczny czas ochrony. Zaleca się więc aby czas użycia rękawicy nie przekraczał 25% podanego czasu przebicia.
  • Pęcznienie - jest to zwiększenie objętości materiału rękawicy pod wpływem kontaktu z substancją chemiczną. Pęcznienie może występować niezależnie od permeacji czy też penetracji. Badań na pęcznienie nie przewiduje norma europejska, ale ponieważ spęczniała rękawica nie nadaje się do prawidłowego użytkowania to zaleca się stosowanie tylko rękawic o niewielkim współczynniku pęcznienia.
    Pęcznienie Ocena
    < 7% odporne
    < 15% odporne warunkowo
    > 15% nieodporne

Norma EN 374 - wymagania, oznaczenia.

Norma EN 374 dopuszcza dwa rodzaje oznaczeń rękawic chroniących przed czynnikami chemicznymi w zależności od ich poziomu ochrony:

Pełna ochrona chemiczna Ograniczona ochrona chemiczna
en-374 en-374

Rękawice o pełnej ochronie chemicznej spełniają wymagania w zakresie penetracji oraz przy badaniu permeacji muszą wykazać czas przebicia minimum 30 minut z co najmniej 3 substancjami testowymi z 12 standardowo zdefiniowanych przez normę, których listę przedstawiamy poniżej.

Kod literowy wybranych min. 3 substancji umieszczony zostaje pod piktogramem.

Rękawice o ograniczonej ochronie chemicznej spełniają wymagania w zakresie penetracji (tzw. rękawice szczelne) ale nie zapewniają czasów przebicia wymaganych do pełnej ochrony chemicznej.

Rękawica taka może również skutecznie chronić przed określonymi substancjami chemicznymi lecz konieczna jest tu jednoznaczna deklaracja odporności danej rękawicy wydana przez producenta.

Lista 12-tu standardowo zdefiniowanych substancji chemicznych wg normy EN 374:

Kod literowy Substancja testowa Nr CAS Klasa
A Metanol 67-56-1 Alkohol pierwszorzędowy
B Aceton 67-64-1 Keton
C Acetonitryl 75-05-8 Związek nitrylowy
D Dwuchlorometan 75-09-2 Parafina chlorowana
E Dwusiarczek węgla 75-15-0 Związek organiczny zawierający siarkę
F Toluen 108-88-3 Węglowodór aromatyczny
G Dwuetyloamina 109-89-7 Amina
H Tetrahydrofuran 109-99-9 Związek heterocykliczny i eteru
I Octan etylu 141-78-6 Ester
J n-Heptan 142-85-5 Węglowodór nasycony
K Wodorotlenek sodowy 40% 1310-73-2 Zasada nieorganiczna
L Kwas siarkowy 96% 7664-93-9 Nieorganiczny kwas mineralny

Pozostałe oznaczenia rękawic chroniących przed czynnikami chemicznymi i biologicznymi:

en-374-3 Piktogram informujący, że rękawica zapewnia również ochronę przed czynnikami biologicznymi (mikroorganizmy). Rękawice takie muszą posiadać wartość penetracji AQL 1,5 lub niższą.
Piktogram informujący, że rękawica spełnia dodatkowo określone wymagania w zakresie ochrony mechanicznej. Więcej informacji o oznaczeniu wg normy EN 388: Rękawice - ochrona mechaniczna
Piktogram informujący o konieczności zapoznania się z instrukcją użytkowania rękawicy.

Prawidłowo oznakowane rękawice ochronne z Kategorii III ryzyka muszą posiadać poniższe oznaczenia:

  • znak CE z kodem instytutu kontroli i nadzoru
  • oznaczenie producenta
  • numer lub nazwę handlową rękawicy
  • rozmiar rękawicy
  • piktogramy z podanymi poziomami ochrony i numerem normy europejskiej.

Przykład prawidłowego oznaczenia rękawic chroniących przed czynnikami chemicznymi i biologicznymi.

Dobór rękawic do ochrony przed zagrożeniami chemicznymi.

Przy doborze rękawic chroniących przed czynnikami chemicznymi należy przede wszystkim uwzględnić rodzaj i stężenie substancji chemicznej. Renomowany producent rękawic ochronnych powinien dysponować informacją o czasie przebicia rękawicy przez dany związek chemiczny. Informacja ta określi czas ochronny rękawicy czyli jak długo może być noszona rękawica od momentu jej kontaminacji.

Pod uwagę należy również wziąć sposób kontaktu z czynnikiem chemicznym. Jeżeli rękawica chroni przed potencjalnym ochlapaniem to wystarczy, że zapewnia poziom 1 ochrony (>10 min.) lecz trzeba mieć świadomość, że po kontakcie z chemikaliami należy ją wymienić na nową w czasie do 10minut. Jeżeli natomiast praca polega na ciągłym kontakcie i zanurzeniu w czynniku chemicznym to aby uniknąć konieczności ciągłej zmiany rękawic czas ich ochronnego działania powinien być odpowiednio dłuższy.

Należy podkreślić, że czas ochronnego działania rękawicy zaczyna być odliczany od momentu pierwszego zetknięcia powierzchni rękawicy ze szkodliwą substancją i biegnie niezależnie czy wykonujemy pracę w danej rękawicy czy też została ona zdjęta.

Dalsze czynniki jakie należy wziąć pod uwagę przy doborze rękawic chemoodpornych to:

  • stopień pęcznienia materiału rękawicy,
  • anualność rękawicy
  • konieczność chwytania gładkich i śliskich elementów - należy wybierać tzw. rękawice moletowane, czyli rękawice posiadające na zewnętrznej powierzchni części chwytnej drobne wypukłości,
  • stopień ochrony przed czynnikami mechanicznymi.

Analiza zagrożeń i dobór optymalnej rękawicy na dane stanowisko pracy wymaga dużego doświadczenia biorąc pod uwagę dużą różnorodność dostępnych rękawic ochronnych.

SEMEX jako partner czołowych europejskich producentów rękawic ochronnych (KCL GmbH, ANSELL, WELDAS, MANU SWEET, VENITEX, Honeywell (Sperian Protection) zapewnia fachowe doradztwo i pomoc w doborze optymalnego rozwiązania ochrony rąk.